Lymfoedeem: benen en armen

Veel mensen krijgen te maken met lymfoedeem. Maar wat is lymfoedeem eigenlijk? Hoe ontstaat lymfoedeem? En waarom heeft de ene persoon hier last van en de ander niet? Ik vertel het je allemaal in deze blog! Inclusief een paar handige huidverzorging tips bij lymfoedeem natuurlijk.

Nieuwsgierig geworden? Lees dan hieronder verder!

Lymfevaten stelsel 

Om antwoord te geven op de vraag 'wat is lymfoedeem?' is het eerst belangrijk om iets te vertellen over het lymfevatenstelsel. Dit stelsel lijkt een beetje op ons bloedvatenstelsel. Alleen vervoert het gaan bloed, maar lymfevocht. 

Het lymfevaten stelsel begint met de kleine lymfehaarvaten. Ze bevinden zich in de weefsels. Deze kleine lymfehaarvaten gaan vervolgens over in grotere lymfebanen. Die uiteindelijk weer samenkomen in je lymfeknopen. Je noemt deze lymfeknopen ook wel je lymfeklieren. 

Je kunt deze knopen zelf voelen zitten. Druk maar eens met een paar vingers in je oksels, je lies of je knieholtes,. Vooral als je ziek bent voel je de lymfeknopen zitten. Of zelfs zien zitten. Denk maar aan de lymfeklieren in je hals of achter je sleutelbeen. Deze zwellen op, omdat je lichaam zichzelf aan het verdedigen is. 

Wat is Lymfoedeem?

Je kunt je misschien wel voorstellen dat als er problemen ontstaan in het lymfevatenstelsel, er ook probleem ontstaan in het lichaam. Wat er bijvoorbeeld kan gebeuren, is dat er té weinig vocht word afgevoerd, waardoor er té veel vocht in je weefsel achterblijft. Met als gevolg: een abnormale opeenhoping van water en afvalproducten. Oftewel, lymfoedeem. 

Lymfoedeem betekent dus dat er vocht achterblijft in de weefsel, door het niet goed functioneren van je lymfevatenstelsel. Wat zich vervolgens uit als een zwelling. Bijvoorbeeld gezwollen benen of een gezwollen arm. 

Oorzaak lymfoedeem

Er kunnen twee dingen aan de hand zijn als je last hebt van lymfoedeem: de afvoer van lymfevocht is te laag of de aanvoer van lymfevocht is te hoog. 

Beide staan ook in relatie met elkaar, want als er weinig lymfevocht wordt afgevoerd, betekent dit ook dat er eiwitten achterblijven in het weefsel. Die normaal zouden worden afgevoerd door het lymfevocht. Deze eiwitten trekken weer vocht aan, waardoor er een soort vicieuze cirkel ontstaat. 

Maar hoezo krijgt de ene persoon last van lymfoedeem en de ander niet? Dat kan twee oorzaken hebben: 

• Primair lymfoedeem: dit betekent dat je een aangeboren afwijking aan het lymfevatenstelsel hebt. 
• Secundair lymfoedeem: dit betekent dat het lymfevaten stelsel later beschadigd is. 

Primair lymfoedeem

Primair lymfoedeem wordt ook wel aangeboren lymfoedeem genoemd. Dit betekent dat je lymfevatenstelsel vanaf je geboorte al niet goed werkt. Er kunnen bijvoorbeeld minder lymfevaten aanwezig zijn dan gebruikelijk is. Of, er zijn wel genoeg lymfevaten aanwezig, maar ze werken minder goed dan ze zouden moeten doen.  

Beide factoren kunnen ervoor zorgen dat er uiteindelijk teveel vocht achterblijft in je weefsels. En er zo lymfoedeem ontstaat. Meestal merk je hier eerst lange tijd niets van. Maar uiteindelijk wordt de zwelling beter zichtbaar. 

Primair lymfoedeem zit vooral in de benen. En is vaak tweezijdig, dus lymfoedeem in beide benen. De lichte vormen van primair lymfoedeem worden zichtbaar tussen de zestien en vijfendertig jaar. En zwaardere vormen al op jongere leeftijd. 

Primair lymfoedeem, en dus een afwijkend lymfevatenstelsel, wordt vaak in de familie overgeërfd. De kans is groot dat als jij last hebt van primair lymfoedeem, jouw moeder of zusje dit bijvoorbeeld ook heeft.

Secundair lymfoedeem

Naast primair lymfoedeem heb je ook nog secundair lymfoedeem. Deze vorm van lymfoedeem is niet aangeboren, maar pas later ontstaan. Als gevolg van een beschadiging van de lymfevaten of lymfeklieren. 

Wanneer je precies last krijgt van secundair lymfoedeem, hangt dus af van het moment van beschadiging. Het lymfevatenstelsel kan bijvoorbeeld beschadigen door een operatie, een ongeluk, het frequent doormaken van wondroos infecties, bestraling, lipoedeem klachten, het verwijderen van de lymfeklieren, een geschiedenis met kanker, maar ook ernstige vormen van spataderen kunnen een trigger van secundair lymfoedeem zijn. 

Je ziet secundair lymfoedeem overal in het lichaam voorkomen. Bijvoorbeeld lymfoedeem van de armen, de benen, de buik, maar ook in het gezicht, de handen, de voeten. In tegenstelling tot primair lymfoedeem, is secundair lymfoedeem niet altijd tweezijdig. 

Lymfoedeem herkennen

Nu je een beetje weet wat lymfoedeem is, is het natuurlijk ook fijn om te weten waaraan je lymfoedeem kunt herkennen. Naast de zwelling, zijn er namelijk nog meer dingen die bij lymfoedeem klachten opvallen. Zo voelt het gezwollen gebied vaak pijnlijk, zwaar en tintelend aan. 

Ook bewegen wordt steeds lastiger en er is sprake van vermoeide of rusteloze benen. Daarnaast vinden er ook een aantal veranderingen aan de huid plaats. Zo wordt de huid bleker, kunnen er smetplekken in de huidplooien ontstaan en kleine huidzweertjes. 

Lymfoedeem testen

Naast het herkennen van lymfoedeem aan de verschillende huidkenmerken, kun je lymfoedeem ook herkennen door een speciale lymfoedeem test uit te voeren. Je hebt hierin twee veelgebruikte lymfoedeem testen:

1. Test van Godet 

Bij deze test is het de bedoeling dat je dertig seconde met je duim in het gezwollen gebied drukt. Vervolgens laat je je duim los. 

Blijft er een putje in de huid achter? Dan noem je dit pitting-oedeem. Er is dan sprake van veneus oedeem. De zwelling bij veneus oedeem wordt veroorzaakt door een te hoge druk in de bloedvaten. Bijvoorbeeld, omdat je te lang rechtop hebt gestaan, je spierpomp niet optimaal meer werkt of bij veneuze insufficiëntie (een verminderde bloedafvoer). 

Blijft er na het drukken geen putje in de huid achter? Dan noem je dit non-pitting oedeem. Er is dan sprake van lymfoedeem. De achtergebleven eiwitten zijn gaan samenkleven, waardoor er geen putje meer in de huid te drukken is. 

Het kan trouwens wel zo zijn dat het lymfoedeem in het begin stadia nog pitting-oedeem is. En vervolgens non-pitting oedeem wordt. 

2. Teken van Stemmer 

Een andere test is het teken van Stemmer. Wat je hierbij doet, is je pakt een huidplooi op tussen de tweede en derde teen. Of tussen de tweede en derde vinger. Als dit niet meer lukt, spreek je van een positieve Stemmer test. En is er bijna altijd sprake van lymfoedeem.

Symptomen lymfoedeem

Hieronder heb ik nog even alle lymfoedeem symptomen op een rijtje gezet:

• Lymfoedeem benen, armen, voeten en handen
• Zware benen of armen
• Tintelende benen of armen
• Vermoeide benen
• Rusteloze benen
• Smetplekken in plooien
• Bleke huid
• Huidzweren
• Voetschimmel
• Huidschimmel
• Wratachtige woekeringen van de huid
• Geen huidplooi meer kunnen maken van de huid vóór de tenen

Lymfoedeem behandeling

Een lymfoedeem behandeling bestaat eigenlijk uit verschillen stappen. Allereerst wil je ervoor zorgen dat het vocht wordt gereduceerd. Dus dat het gezwollen gebied slanker wordt. Vaak wordt dit gedaan doormiddel van manuele lymfedrainage en het dragen van zwachtels. 

Vervolgens wil je dit resultaat natuurlijk vasthouden en voorkomen dat de zwelling weer erger wordt. Dit doe je onder andere door het dragen van therapeutisch elastische kousen.

Hierna is het belangrijk dat je dit resultaat zelf thuis vasthoudt. Zelfmanagement en therapietrouwheid zijn daarom belangrijk. Denk hierbij aan het dagelijks dragen van de steunkousen, de juiste huidverzorging en eventueel een IPC Therapie apparaat voor in de thuissituatie. 

Lymfoedeem behandelen: wat kun je zelf doen?

Voordat ik naar de behandelmogelijkheden van een oedeemtherapeute ga, wil ik eerst een aantal tips geven die je zelf kunt doen bij lymfoedeem klachten. Allereerst zou ik proberen om zoveel mogelijk te bewegen. Mits dit nog kan natuurlijk. Beweging heeft namelijk een positief effect op de afvoer van het lymfevocht. 

Juiste huidverzorging

Een goede huidverzorging is belangrijk. Lymfoedeem veroorzaakt namelijk allerlei huidklachten. Zo is de huid vatbaarder voor huidschimmel, handschimmel, voetschimmel, een droge huid, schilferende benen en smetplekken. Hieronder lees je per klacht mijn tips!

Huidverzorging schimmelinfectie

Heb je last van een schimmelinfectie aan de voeten? Dan kan ik deze antischimmel crème aanraden. Het doodt de schimmel. En verlicht zo snel klachten, als: jeuk, een branderige huid, pijn en roodheid. 

Huidverzorging smetplekken

Heb je last van smetplekken? Dan zou ik zinkoxide smeren. Zinkoxide droogt de smetplekken namelijk in. En legt tegelijkertijd een beschermlaag over de huid, waardoor nieuwe smetplekken voorkomen kunnen worden. 

Hieronder heb ik drie voorbeelden van parfumvrije producten met zinkoxide gezet, die je op de smetplekken kunt smeren:

• Deze Pannoc zinkoxide pasta
• Deze Zwitsal zinkzalf 
• Deze Drs Leenarts zinkoxide crème

Huidverzorging droge huid

Heb je last van een droge huid? Eventueel gepaard met schilferende benen? Dan is het goed om ingrediënten te smeren die de huidhydratatie herstellen. En eventuele droogte schilfertjes verwijderen. Voorbeelden van effectieve ingrediënten zijn1; glycerine, ureum, hyaluronzuur en niacinamide. Hieronder staan twee goede product voorbeelden om te smeren tegen een droge huid:

• Deze Bepanthen Droge & Gevoelige Huid crème - lichaam en gezicht
• Deze Euerin UreaRepair bodylotion met 10% ureum - lichaam met droge velletjes 

Lymfoedeem behandelen: wat kan een professional doen?

Een oedeemtherapeut kan uitkomst bieden in de lymfoedeem behandeling. Namelijk, doormiddel van oedeemtherapie. Een fysiotherapeut en huidtherapeut is hiervoor opgeleid. En kan onderstaande therapieën toepassen. Vaak ben je hier ook (voor een deel) voor verzekerd. 

Manuele lymfedrainage

De afkorting van manuele lymfedrainage is MLD. Het is een speciale massage techniek die zich focust op de lymfevaten En de afvoer van lymfevocht stimuleert. De behandeling is niet pijnlijk en duurt meestal 30 tot 45 minuten. Je herhaalt dit in het begin vaak wekelijks. 

Zwachtelen

Het dragen van zwachtels valt onder ambulante compressie therapie. Dit betekent letterlijk: het dragen van verbanden in combinatie met beweging. De zwachtels worden vrij strak om het been of de arm gewikkeld. Het zorgt er namelijk voor dat als jij beweegt, het lymfevocht omhoog wordt gestuwd.

Elastisch therapeutische kousen

Als je op een gegeven merkt dat het maximale resultaat in het verminderen van de zwelling bereikt is, kun je overgaan op het dragen van steunkousen. Deze kousen zorgen er voor dat het bereikte resultaat behouden blijft. Dus dat je benen of armen niet weer helemaal vollopen met het lymfevocht.