Littekens: hyperpigmentatie, atrofisch, hypertrofisch of keloïd

We ontkomen er helaas niet aan: littekens. Na een operatie, een val of andere huidbeschadiging blijft er vaak een littekentje achter. Als een wondje goed geneest is het litteken meestal alleen zichtbaar als een verkleuring in de huid. Maar als het wondgenezingsproces verstoord raakt. kan het litteken ‘lelijk’ genezen. Gelukkig zijn er een aantal dingen die je kunt doen! Ook testte ik één littekengel uit. 

Nieuwsgierig naar de oorzaak en behandeling? Lees dan hieronder verder! Of ga meteen naar mijn  gratis productadvies voor littekens.

Wat zijn littekens?

Een litteken is een voelbare en zichtbare afwijking aan de huid als gevolg van een huidbeschadiging. Als je huid beschadigd kan dit namelijk zowel goed als slecht verlopen en in het laatste geval blijft er dus een litteken achter.

Nadat je huid beschadigd gebeurt er van alles in je huid. Als deze huidbeschadiging vrij oppervlakkig is, is de kans groot dat er geen littekens ontstaan. Maar als het om een diepere beschadiging gaat, is de kans groot dat er wel een litteken verschijnt op de beschadigde plek.

Deze littekens kunnen onderling verschillen in ernst, kleur, vorm en gevoel. Daarnaast zijn er verschillende soorten littekens, waaronder: atrofische littekens, hypertrofische littekens, keloïd littekens en post-inflammatoire pigmentatie.

Hoe ziet een litteken eruit?

Hoe een litteken er precies uit ziet, hangt af van het type beschadiging, de diepte van deze beschadiging, maar ook jouw huidtype. Bovendien zijn er dus vier soorten littekens die onderling in uiterlijk verschillen.

Hieronder leg ik de vier verschillende littekens uit: hypo,- of hyperpigmentatie litteken, atrofische littekens, hypertrofische littekens, keloïd littekens.

Hyperpigmentatie litteken

De meest voorkomende littekens zijn littekens in de vorm van een donkere of lichte verkleuring. Dit litteken ontstaat wanneer het genezingsproces gewoon normaal verloopt. Je noemt dit ook wel post-inflammatoire hypopigmentatie of hyperpigmentatie litteken.

Oftewel, na de wondgenezing (post inflammatoir) ontstaat er een verkleuring (pigmentatie). Deze verkleuring kan donker gekleurd zijn, dit noem je een hyperpigmentatie litteken. Of licht gekleurd zijn, dit noem je hypopigmentatie litteken.

Met name de wat donker gekleurde huid heeft sneller last van dit type litteken. Het wordt gezien als de minst storende littekens, omdat de littekens vrij makkelijk te camoufleren zijn met de juiste make up producten. Bijvoorbeeld een goed dekkende foundation of concealer.

Atrofisch litteken

Het kan ook zo zijn dat het wondgenezingsproces afwijkend verloopt. Dan ontstaan er andere soort littekens, waaronder een atrofisch litteken. Bij dit type litteken wordt er té weinig weefsel aangemaakt tijdens het wondgenezingsproces.

Als gevolg hiervan ontstaat er een dun laagje littekenweefsel dat zich uit in een ingetrokken huid. Mensen beschrijven atrofische littekens daarom ook wel als kuiltjes of deukjes in de opperhuid. Daarnaast zijn atrofische littekens vaak roze tot rood van kleur. Afhankelijk van jouw huidtype.

Je kent misschien wel het litteken van Annemarie Keizer dat op haar buik zit. Dit is een voorbeeld van een atrofisch litteken. Maar bijvoorbeeld ook de bekende acne littekens. Ook hierbij gaat het bijna altijd om een atrofisch litteken.

Hypertrofisch litteken

Ook een hypertrofisch litteken ontstaat als gevolg van een verstoord wondgenezingsproces. In tegenstelling tot atrofische littekens, wordt bij een hypertrofisch litteken juist té veel weefsel aangemaakt.

Om die reden wordt een hypertrofisch litteken ook wel een abnormaal litteken genoemd. Een hypertrofisch litteken ontstaat namelijk, omdat er teveel collageen wordt aangemaakt. Wat leidt tot een verdikking van de huid.

Het hypertrofische litteken groeit dus boven het niveau van de omliggende huid uit, waardoor het voelbaar en zichtbaar wordt. Daarnaast zien hypertrofische littekens er vaak rood uit. Ook kan een hypertrofisch litteken aan het begin erg jeuken. In de meeste gevallen verdwijnt dit binnen een aantal weken weer.

Het lastige aan hypertrofische littekens is dat je niet makkelijk kunt camoufleren. Bovendien is het zo dat je hypertrofische littekens zowel voelt als ziet zitten. Wat het extra vervelend maakt. Daarom kiezen veel mensen ervoor om het hypertrofische littekens te behandelen. Bijvoorbeeld doormiddel van siliconenpleisters, druktherapie, lasertherapie of corticosteroïdeninjecties. Lees hier meer over hypertrofische littekens.

Keloïd litteken

Naast het hypertrofische en atrofische litteken heb je ook nog het keloïd litteken. Bij een keloïd litteken wordt er, net als bij het hypertrofische litteken, teveel huid aangemaakt. Een keloïd litteken is daarom ook dik en voelbaar.

Alleen is er bij keloïd littekens nog iets anders aan de hand. Keloïd littekens groeien namelijk buiten de huidbeschadiging en het oorspronkelijke litteken. Het uiteindelijke litteken is dus groter dan de huidbeschadiging zelf.

Een bekend voorbeeld van een keloïd litteken is het zogeheten bloemkooloor. Wat ontstaan nadat je een piercing laat schieten in plaats van piercen. Maar ook acne keloidalis is een voorbeeld van een huidklacht, waarbij keloïd littekens ontstaan.

Een keloïd litteken is helaas lastig te verwijderen. Een 'keloïd litteken crème' bestaat bijvoorbeeld niet. Ook al beweren veel merken dit wel.. Om die reden wordt er vaak gekozen voor het operatief wegsnijden van het litteken of een laserbehandeling. Onderaan deze blog vertel ik hier meer over! Lees hier meer over keloid littekens.

Oorzaak littekens

Een litteken ontstaat helemaal aan het einde van het wondgenezingsproces. Dit wondgenezingsproces doorloopt vier fases. De eerste fase noem je de bloedingsfase (dag 1 tot dag 4). In deze fase sluit je lichaam de bloedtoevoer naar de wond af door een stollingsproces te activeren. Het bloeden stopt.

Als deze bloedingsfase is gestopt begint de ontstekingsfase. Tijdens deze fase brengt je lichaam ontstekingscellen naar de wond toe om de wond schoon te maken. In deze fase kunnen er ook ontstekingsverschijnselen ontstaan zoals: zwelling, roodheid, pijn en warmte.

Hierna komt fase twee: de regeneratiefase (dag 4 tot dag 21). In deze fase maakt je lichaam nieuw weefsel aan op de plek waar de huid is beschadigd.

De derde en laatste fase van het wondgenezingsproces is de rijpingsfase (dag 21 tot dag 365 of langer). In deze fase rijpt het nieuwe huid weefsel. Het is vooral belangrijk dat de aanmaak en afbraak van weefsel in evenwicht zijn.

Als er namelijk te weinig weefsel wordt aangemaakt ontstaat er een atrofisch litteken. Als er teveel weefsel wordt aangemaakt ontstaat er een hypertrofisch of keloïd litteken. Het litteken wordt in deze rijpingsfase minder rood, oppervlakkiger en soepeler.

Uitlokkende factoren littekens

Er zijn dus verschillende soorten littekens die ook weer op verschillende manieren ontstaan. Maar één ding hebben deze littekens gemeen: het wondgenezingsproces loopt niet zoals dit zou moeten. Hierin spelen verschillende factoren een rol.

Zo ontstaat er sneller een abnormaal litteken als de wondbeschadiging op een plek dat vaak bewogen wordt. Denk aan je knieën, handen en schouders. Maar ook de ernst van een verwonding speelt natuurlijk een rol. Een diepe wond zal bijvoorbeeld sneller voor problemen zorgen dan een oppervlakkige wond. Hetzelfde geldt voor het hebben van een slechte doorbloeding.

Daarnaast spelen ook persoonlijke factoren een rol. Zo hebben jonge mensen een groter risico op het ontwikkelen van littekens, omdat de jongere huid nog niet volledig is uitgegroeid. En daarom gevoeliger is. Hetzelfde geldt voor het hebben van een wat donkere huidskleur. Dit huidtype ontwikkelt sneller een hypertrofisch litteken, keloïd litteken of hyperpigmentatie litteken.

Behandeling littekens: hoe kom je van littekens af?

Bestaande littekens verwijderen is lastig. Maar je kunt littekens wel verminderen. Bijvoorbeeld door de juiste producten te smeren. Net als dat je de kans op littekenvorming zelf kunt beperken. Hieronder lees je mijn tips!

Litteken beschermen tegen de zon

Is je wondje nog aan het genezen? Of is het littekens jonger dan anderhalf jaar? Dan is super belangrijk om je huid te beschermen tegen de zon. Tijdens het genezingsproces van je wondje of litteken zijn je pigmentcellen namelijk een beetje in de war.

Als de zon ze activeert gaan ze in grote aantallen op de plek van het wondje pigment aanmaken. Dit geeft een verhoogd risico op pigmentverschuivingen. Je krijgt dan een pigmentvlek(je) op de plek van je litteken, waardoor er een donker litteken ontstaan.

Smeer daarom minimaal een factor 30, om de twee uur. Het liefste zelfs factor 50. Op die manier verklein je de kans op verkleuringen op de plek van het wondje of litteken. Gebruik hiervoor een huidvriendelijke zonnebrandcrème. Met krachtige zonnefilters. Bijvoorbeeld:

• Deze zonnebrand van Biodermal - gezicht
• Deze zonnebrand van Biodermal - lichaam

Litteken crème smeren: beste littekencreme

Verder zijn er veel littekencrèmes op de markt die beweren je litteken als sneeuw voor de zon te laten verdwijnen. Dat is helaas met geen enkele litteken crème mogelijk... Bovendien is het zo dat veel van deze crèmes überhaupt maar lage concentratie werkzame ingrediënten bevatten.

Wil je toch een litteken crème smeren? Zorg er dan voor dat je een goede littekencrème koopt waar genoeg herstellende ingrediënten aan zijn toegevoegd. Daarnaast moet een goede litteken crème naar mijn mening altijd siliconen bevatten. Vaak wordt gedacht dat je siliconen beter niet kunt opsmeren, omdat ze de huid zouden afsluiten. Maar dit is niet waar.

Siliconen leggen een afdekkend laagje over de huid. Hierdoor kan het water minder snel uit de huid verdampen. En dit is precies wat je bij littekens wilt creëren, want een litteken mist een goede vochthuishouding en water is de belangrijkste factor voor een gezond wondgenezingsproces. En dus ook voor een mooi litteken proces. Siliconen smeren dus!

Daarnaast helpt het om óók antioxidanten te smeren. Bijvoorbeeld zoethoutwortel en niacinamide. Antioxidanten herstellen, kalmeren én beschermen de huid tegen verkleuringen.

Voorbeelden beste littekencremes

Hieronder heb ik een aantal vochtherstellende crème opties gezet, die je kunt gebruiken als litteken crème. Ze bevatten zowel siliconen als antioxidanten:

• Deze Dermatix siliconengel
• Deze Fagron Noursil siliconengel 
• Deze Alhydran litteken crème met siliconen
• Deze Avène littekengel met siliconen

Litteken olie

Een andere goede optie is het smeren van plantaardige oliën. In deze oliën zitten van nature namelijk al hoge concentraties antioxidanten. Kies bijvoorbeeld deze rozenbottel olie. Olie uit de rozenbottel vrucht heeft een regenererende (reparerende) invloed op een beschadiging van de huid. Benieuwd welke littekencrèmes je het beste kunt smeren? Lees dan mijn gratis productadvies voor littekens.

Littekens verzorgen: tips van de @Sproetonline Instagram volgers

Als ik een productadvies voor een specifieke huidklacht op Instagram publiceer, vraag ik ook altijd aan mijn Instagram volgers of zij nog tips hebben. Over producten of therapieën waar zij goede ervaringen mee hebben. Voor littekens kreeg ik de volgende tips:

• Daro Trekzalf
• Manuka honing 

Hoe kun je littekens verwijderen met professionele hulp?

Na ongeveer anderhalf kun je zien hoe het uiteindelijke litteken eruit zal zien, omdat het litteken dan is uitgerijpt. In deze fase van littekenvorming kan een crème helaas niet veel verschil meer maken. Wel kan een huidtherapeut uitkomst bieden. Hij of zij kan abnormale littekens, of een normaal litteken, behandelen door middel van niet operatieve methoden.

Deze behandelingen zijn goed wetenschappelijk onderbouwd en bewezen effectief. De huidtherapeut kan, na het zien van jouw litteken, bepalen wat de juiste behandelmethode is. Enkele voorbeelden van littekenbehandelingen zijn:

1. Littekens laseren

Naast gesprongen adertjes, pigmentvlekjes en overbeharing kun je ook je littekens laten laseren. Lasertherapie kan uitkomst bieden voor verschillende soorten littekens. Welke laser hiervoor gebruikt wordt, hangt af van het soort litteken. Meestal wordt het gedaan met de zogeheten fractional laser. 

Bij deze vorm van lasertherapie maakt het laserlicht kleine gaatjes in het littekenweefsel. Als reactie hierop gaat je lichaam deze gaatjes ‘vullen’ met nieuwe huid. Hierdoor wordt het litteken minder zichtbaar.

Is je litteken ingezonken en diep? Of heb je allemaal diepe putjes/ gaatjes in je huid? Dan is de CO2 laser vaak de meest geschikte behandelmethode. Ook deze laser maakt gaatjes in de huid door stukjes huidlaag te laten verdampen.

Het grootste verschil met de fractional laser is dat deze laser veel dieper in het littekenweefsel kan doordringen. Het heeft namelijk twee diepte standen, die vaak ook nog met elkaar gecombineerd worden voor het meest effectieve resultaat.

Daarnaast kunnen gepigmenteerde donkere littekens met de pigmentlaser worden behandeld. Deze laser vermindert de donkere verkleuring en vervaagt zo het litteken. Helemaal verdwijnen doet een litteken vaak niet.

2. Litteken behandelen met microneedling

Microneedling is vooral geschikt als je littekens ingezonken zijn of alleen gekleurd, zoals atrofische (acne) littekens of donkere littekens. Bij deze therapie wordt er gebruik gemaakt van een dermapen dat kleine gaatjes in het littekenweefsel stempelt. Als reactie hierop gaat je huid de gaatjes vullen met nieuwe en gezonde huid.

Goed nieuws! Je kunt deze therapie ook zelf thuis uitvoeren met een dermaroller. Dit is natuurlijk wel iets anders en minder effectief dan een dermapen die gebruikt wordt door een professional. Een dermaroller maakt namelijk sneetjes in het littekenweefsel, geen gaatjes zoals de dermapen doet. Een dermapen gaat daarom ook minder diep het littekenweefsel in.

Het werkingsmechanisme daarentegen is wel ongeveer hetzelfde. Je lichaam gaat deze sneetjes opvullen met nieuwe huidcellen. Deze behandeling wordt, net als lasertherapie, gezien als een pijnlijke behandeling. Maar de meeste klinieken werken met een waaier of koelsysteem, waardoor de behandeling goed te doen is!

3. Litteken behandelen met cryotherapie

Cryotherapie is geschikt voor verheven, voelbare littekens zoals hypertrofische littekens. Of keloïd littekens, waarbij het litteken buiten het oorspronkelijke litteken groeit. Bij deze therapie wordt het littekenweefsel namelijk blootgesteld aan extreme kou.

Door de vloeistof direct tegen het littekenweefsel aan te houden bevriest het litteken namelijk. Hierna zal er een brandblaar ontstaan. Na een paar dagen wordt dit een korstje. Deze zal na de wondgenezing eraf vallen. Dit doet geen pijn.

4. Litteken behandelen met chemische peeling

Als je vooral kleurverschillen in de huid ziet zitten, kan ook een chemische peeling helpen. Deze peeling verweekt namelijk de bovenste laag van de huid, waardoor je lichaam nieuwe huidcellen gaat aanmaken.

Het gevolg hiervan is dat de bovenste huidlaag er gladder en egaler gepigmenteerd uit komt te zien, waardoor kleurverschillen in de huid minder zichtbaar worden. Op die manier kun je dus donkere littekens lichter maken.

Het is wel belangrijk om de behandelde huid na een chemische peeling altijd goed in te smeren met een huidvriendelijke zonnebrand. De peeling maakt je huid namelijk extra gevoelig voor licht.

5. Injecties

Ook een arts kan helpen in het behandelen van littekens. Hij of zij kan namelijk corticosteroïden inspuiten. Corticosteroïden brengen de cellen in het litteken tot rust. Het litteken zal afvlakken, de jeuk zal verminderen en de huid zal zachter aanvoelen. De arts spuit de corticosteroïden 4 tot 6 keer wekelijks in het littekenweefsel.

Een bijwerking van deze injectie is wel dat het litteken lichter kan worden. Waardoor er kleurverschil ontstaat tussen je litteken en de omliggende huid. Raadpleeg je arts over het risico op deze bijwerking.

Kans op littekens voorkomen

Je kunt litteken vorming zelf helaas niet 100% voorkomen, maar wat je wel kunt doen is het risico op littekens beperken. Er zijn namelijk verschillende factoren die litteken vorming uitlokken. Door deze factoren zoveel mogelijk te voorkomen, verklein je de kans op een vervelend litteken:

• Strakke kledingstukken vermijden: als je te strakke kleding draagt, kan dit het litteken irriteren of zelfs beschadigen. Kies daarom liever voor wat loszittende kleding op de plek van jouw litteken.
• Vermijdt hete ruimtes: verse littekens (jonger dan ander halfjaar) zijn heel gevoelig voor omgevingsfactoren. Vermijdt daarom het liefste hete sauna's, zonnebanken, stoombaden en andere plekken met extreme temperaturen.
• Smeer een SPF: het is belangrijk om je litteken regelmatig in te smeren met zonnebrand, omdat je litteken erg gevoelig is voor pigmentverschuivingen. Hierdoor kan er een donker litteken in de opperhuid ontstaan.

Kan een creme littekens verwijderen?

Een littekencrème kan littekens helaas niet verwijderen. Maar het kan er wel voor zorgen dat het uiteindelijke litteken er veel minder opvallend uit zal komen te zien. Bij het wondgenezingsproces is een goede vochthuishouding super belangrijk.

Hoe beter het watergehalte in de huid is, hoe mooier het wondje zal genezen. Je litteken verzorgen met een littekencrème kan het uiteindelijke litteken minder opvallend maken of zelfs een litteken voorkomen. Bekijk hier mijn Top 5 beste littekens.

Kun je een atrofisch litteken opvullen?

Wat je bij atrofische littekens eigenlijk wilt bereiken, is dat de 'deukjes' in de huid worden opgevuld met nieuwe huid. Een atrofisch litteken opvullen kan op verschillende manieren.

Een veelgebruikte methode is een atrofisch litteken opvullen met fillers. De filler wordt in de huid gespoten tot het dezelfde hoogte als de omliggende huid heeft. Met name kleinere littekens kunnen goed behandeld worden met fillers.

Een andere manier van atrofisch litteken opvullen is doormiddel van microneedling. De methode waar ik het hierboven ook al over had. De dermapen maakt minuscule gaatjes in de huid, wat vervolgens door je huid zelf wordt opgevuld. Hetzelfde geldt voor lasertherapie. Ook dit kan een atrofisch litteken opvullen, omdat het de collageen productie stimuleert.